Państwo Jaxa, czyli zapomniany skrawek Polski nad Amurem

Kategorie: 

Źródło: Public domain

Mało kto wie, że w XVII wieku 6000 km na wschód od Warszawy istniało polskie państewko graniczące z Chinami. Ten mało znany organizm państwowy nazywał się Jaxa. Stworzył go polski szlachcic Nicefor Czernichowski herbu Jaxa, zwany przez Chińczyków "Mądrym Chanem".

 

Cała historia prawdopodobnie nigdy by się nie wydarzyła gdyby nie porywczy charakter i chęć zemsty polskiego szlachcica rodem z Czernichowa.

 

Katalizatorem zdarzeń były wydarzenia na letnim festynie w forcie Kiereńsk w 1664 roku.  Otóż gubernator ilimski Ławrientij Obuchow  zgwałcił jego córkę Pelagię. Czernichowski wiedział, że jeśli chce by sprawiedliwości stało się zadość,  musi sprawy wziąć w swoje ręce.

 

Czernichowski wraz z grupą podkomendnych dogonił uciekającego rzeką Leną Obuchowa i go zabił.  Wiedział, że za ten czyn czeka go tylko jedna kara. Śmierć. By uniknąć niechybnej śmierci,  Czernichowski jego trzej synowie i  84 towarzyszy zdecydowali udać się daleko na wschód, na tereny poza jurysdykcją Moskwy. Nad rzekę Amur. W wyprawie wziął udział także mnich Hermogenes, który opisał wyprawę i dalsze losy Czernichowskiego.

 

Dodatkową zachętą by udać się właśnie w tym kierunku, były mgliste wtedy jeszcze opowieści o terenach bogatych w srebro, złoto, futra i co najważniejsze zdatnych do produkcji rolnej.  

 

Nicefor Czernichowski dostał się wraz z rodziną do rosyjskiej niewoli około roku 1632 w czasie walk na Ukrainie. Jako jeńcy wojenni zesłani zostali na Syberię. Wkrótce uwolnieni pod warunkiem pozostania w służbie carskiej.

 

Czernichowski pomagał Jerofiejowi Chabarowowi w rozszerzeniu rolnictwa nad Jensjejem. Nie uczestniczył jednak w wyprawach nadamurskich Chabarowa. Jako setnik kozacki służył w Jensjejsku potem w Ilimsku (obecnie miasto Ilimsk nie istnieje), a później był w Kiereńsku dowódcą oddziału strzegącego bezpieczeństwa szlaków handlowych w rejonie górnej Leny. Później w osadzie Ust-Kut u ujścia rzeki Kut do Leny objął kierownictwo nad warzelnią soli.

 

Jak sobie łatwo wyobrazić, Czernichowski i jego towarzysze nie mieli łatwej przeprawy przez Syberię. Po ponad roku podróży, przenosząc swe łodzie drogą lądowa z rzeki na rzekę dotarli nad Amur. Z 84 członków wyprawy pozostało przy życiu 70. 14 towarzyszy nie wytrzymało trudów wyprawy i zmarło od chorób lub zginęli w walkach z tubylcami. XIX wieczny polski historyk Marian Dubiecki opisał w swej książce pt: Obrazy I Studya Historyczne jedno z plemion, które walczyło na grzbietach swych reniferów.

 

Śmiałkowie odbudowali i osiedlili się w spalonym i opuszczonym od lat forcie Ałbazin, który wznieśli przed laty ludzie kolonizatora Syberii Chabarowa. Pierwszy fort Chabarowa został zdobyty i spalony przez Chińczyków, którzy nie tolerowali na swej granicy rabujących kozaków Chabarowa.  Odbudowany fort miał 40 x 30 m, 3 baszty, otaczał ją częstokół i fortyfikacje ziemne.

   Powyżej Fort Jaxa na rycinie z XVII wieku

Osada, która na początku w swych założeniach była tylko schronieniem dla banitów,   rozrosła się szybko to rozmiarów państwa, małego lecz w pełni suwerennego. Władztwo Czernichowskiego rozciągało się na 400km na wschód, wzdłuż  rzeki Amur aż do rzeki Zeja i na 100 km na zachód od fortu Jaxa. Wkrótce wokół fortu i w dalszej okolicy zaczęły powstawać mniejsze osady, zasiedlane przez  osadników ciągnących pod opiekę Czernichowskiego.

 

Sukces Czernichowskiemu zapewniła jego mądra i wyważona polityka. Zdołał ułożyć sobie pokojowe stosunki z miejscowymi  Daurami. W pewnym momencie miał pod swoimi rozkazami 500 żołnierzy.

 

Nawiązał korespondencję dyplomatyczną z Pekinem. W dokumentach chińskich tego okresu nazywano obszar rządzony przez Polaka państwem Jaxa lub Jaksa a samego Czernichowskiego nazywano "Mądrym Chanem". Część korespondencji prowadzono po polsku. Kilka razy odparł wyprawy rosyjskie, prowadząc jednocześnie negocjacje z Rosją i płacąc carowi dobrowolną daninę.

 

W ich wyniku doszło do porozumienia, na podstawie którego Czernichowski ze swoimi ziemiami w 1669 roku przyjął poddaństwo rosyjskie i wyraził skruchę za zabójstwo wojewody carskiego. Car ukazem z 15 marca 1672 roku skazał Czernichowskiego wraz ze współtowarzyszami na śmierć za morderstwo, a ukazem wydanym dwa dni później ułaskawił wszystkich i dał im nagrodę pieniężną.

 

W tym samym roku mianował Czernichowskiego wojewodą ałbazińskim. Zbliżenie z Rosją nie przypadło do gustu Chińczykom, którzy kilkakrotnie próbowali zlikwidować państewko Czernichowskiego. Bez skutku. W 1675 Czernichowski stanął na czele zwycięskiej wyprawy przeciwko Chinom w północnej Mandżurii. Celem wyprawy była repatriacja plemienia Daurów przesiedlonego przez Chińczyków na swoje tereny.

 

Nicefor Czernichowski zmarł ze starości tuż po tej wyprawie. Ostatnim znanym dokumentem Chińskim w języku polskim były warunki ponownego pokoju przedstawione mieszkańcom Jaxy w roku 1685 roku. Ostatecznie Rosja musiał odstąpić cały region Chinom w 1689 roku.

 

Do dziś w Ałbazinie znajduje się obraz Matki Boskiej Ałbazińskiej, przywieziony tam przez mnicha Hermogenesa. Potomków po kądzieli Nicefora Czernichowskiego spotkał na Syberii autor biografii Romualda Traugutta wspomniany wcześniej historyk Marian Dubiecki. Luznym nawiązaniem do herbu Jaxa jest dzisiejszy herb Kraju Zabajkalskiego ustanowiony w 2009 roku. 

Ocena: 

5
Średnio: 5 (1 vote)

Komentarze

Portret użytkownika Adam

Historia grodu została

Historia grodu została opisana przez Zbigniewa Nienackiego w powieści dla młodzieży pt. ''Pozwolenie na przywóz lwa'' (w późniejszych wydaniach ''Pierwsza przygoda Pana Samochodzika'') wydanej po raz pierwszy w roku 1961.

0
0

Skomentuj