13 Dywizja Górska SS (1 chorwacka) "Handschar", czyli muzułmanie w SS

Image

Fotografia. Public domain.

Historia kolaboracji muzułmańskich Bośniaków z III Rzeszą w czasie II wojny swiatowej jest mało znanym faktem, który warto przybliżyć aby lepiej zrozumieć podłoże konfliktu w byłej Jugosławi. Zagmatwana historia wzajemnych relacji narodów zamieszkujących Bałkany, komplikuje politykę i kształtuje postawy ludzkie do dziś.

 

Tlący się od wieków konflikt na tle religijnym i etnicznym wybuchł ze wzmożoną siłą w czasie II wojny swiatowej by powrócić z całą mocą w latach dziewięćdziesiątych  XX wieku  szokując swą brutalnością.

 

6 kwietnia 1941 roku Niemcy najechali Jugosławię i po krótkiej kampanii kontrolowali całe jej  terytorium. Wtedy to z emigracji we Włoszech powrócił lider chorwackich nacjonalistów Ante Pavelić i z poparciem Niemiec i Włoch proklamował powstanie Niezależnego Państwa Chorwackiego w którego skład weszło całe terytorium dzisiejszej Chorwacji i Bosni- Hercegowiny. Niezależnego tylko z nazwy a będącego w rzeczywistości  marionetką III Rzeszy.

[ibimage==46660==400naszerokosc==Oryginalny==self==null]

          Powyżej plakat werbunkowy zachęcający do wstępowania do 13 Dywizji Górskiej SS "Handschar"

 

Pomimo zapewnień Ante Pavelića o partnerstwie i równym statusie Chorwatów i  Bośniaków w państwie. Szybko okazało się, że muzułmanie są pomijani przy nadawaniu ważnych stanowisk w administracji państwa co wywołało w tej społeczności duże niezadowolenie.

 

Nacjonalistyczna polityka rządu Pavelića szybko  doprowadziła  do otwartej wojny z Serbami. Spuszczone ze smyczy  bojówki ustaszy starły się serbskimi czetnikami. Obie strony nie przebierały w srodkach dokonując licznych czystek etnicznych także na Żydach i  Cyganach. Ustasze oskarżyli muzułmanów o sprzyjanie komunistycznej partyzantce i spalili wiele wsi mordując przy tym mieszkańców. Wszystko to działo się przy bierności chorwackich sił rządowych (Hrvatsko domobranstvo)  Także czetnicy atakowali muzułmanów  w odwecie za ich wspólne z ustaszami ataki na Serbów.

 

Pogarszająca się sytuacja na terenie Niezależnego Państwa Chorwackiego, zmusiła Niemców do wysyłania w region coraz to większych sił, które potrzebne były na froncie wschodnim. Niemcy ponoszący w Rosji olbrzymie straty, ciepło powitali propozycję utworzenia muzułmańskich jednostek w ramach Whermachtu i SS wysuniętą przez liderów muzułmańskich pragnących w ten sposób zabezpieczyć muzułmańską ludność.

 

6 grudnia 1942 roku Heinrich Himmler i oficer werbunkowy SS Gottlob Berger spotkali się z Hitlerem w celu omówienia propozycji sformowania bośniackiej dywizji SS. W połowie lutego 1943 Hitler formalnie zatwierdził plan i 18 lutego SS Gruppenfurher Arthur Phleps z ramienia SS oraz Siegfried Kasche reprezentujący niemiecki MSZ rozpoczęli negocjacje z Ante Pavelićem którego reprezentował Mladen Lorković. Od samego początku obie strony różniły się co do składu etnicznego i dowództwa jednostki. Chorwaci proponowali stworzenie dywizji SS złożonej z Chorwatów obawiając się, że tak duża dobrze wyposażona jednostka, złożona z muzułmanów  będzie wykorzystana w celu wsparcia aspiracji utworzenia autonomii lub nawet niepodległej Bosni- Hercegowiny.

[ibimage==46663==400naszerokosc==Oryginalny==self==null]

 Powyżej patki i naszywki na rękaw  13 Dywizji Górskiej SS "Handschar"

 

Ostatecznie punkt widzenia Himmler zwyciężył i rozpoczęto rekrutację do pierwszej muzułmańskiej i nie germańskiej jednostki SS. Jako kompromis Niemcy zgodzili się aby w nazwie jednostki znalazło się odniesienie do Chorwacji a także wcielenie do jednostki małej liczby oficerów Chorwatów. Jednostka cieszyła się wieloma przywilejami takimi jak swobodne praktykowanie religii, obecność w jednostce imamów a także dieta odpowiadająca zasadom islamu. Himmler zezwolił także na używanie czerwonych fezów będących tradycyjnym nakryciem głowy muzułmanów. Znakiem dywizji noszonym na patkach został „handschar” czyli rodzaj zakrzywionej szabli typu tureckiego, używanej w średniowieczu na terenach Bosni.

 

Wielkim wsparciem w czasie rekrutacji do jednostki okazał się być Muhammad Amin al-Husajni wielki mufti Jerozolimy. Postać znana i szanowana przez wyznawców islamu na całym swiecie. Muhammad Amin al-Husajni przebywał na emigracji po nie udanym powstaniu (1936-1939) przeciw kolonialnym władzom brytyjskim, organizującym i wspierającym napływ do Palestyny żydowskich kolonistów. Przybył on do Włoch 11 pazdziernika 1941 roku i rozpoczął współpracę z państwami osi do końca wojny wspierając formowanie jednostek wojskowych złożonych z muzułmanów.

[ibimage==46658==400naszerokosc==Oryginalny==self==null]

  Powyżej Wielki Mufti Jerozolimy Muhammad Amin al-Husajni wizytuje 13 Dywizję Górską SS "Handschar"

 

Pierwszym dowódcą 13 Dywizji Górskiej SS (1 chorwacka) „Handschar” został SS Oberfuhrer Herbert von Oberwurzer. Jednak został zdymisjonowany za słabe wyniki rekrutacyjne i zastąpiony w sierpniu 1943 przez SS Gruppenfuhrera  Karla Gustava Sauberzweig. Ten energicznie przystąpił do formowania jednostki i braki kadrowe uzupełniono członkami muzułmańskich oddziałów samoobrony stworzonych  w Tuzli przez majora Muhameda Hadziefendića. Do jednostki wcielono także wszystkich muzułmanów służących w wojsku Niezależnego Państwa Chorwackiego.

 

Stan jednostki uzupełniło 3 tys Chorwatów i 2 tys Albańczyków z Kosowa i Sandżaku. Albańczycy skupieni byli w  1 batalionie 2 pułku i później stanowili trzon nowo formowanej albańskiej 21 Dywizji Górskiej SS „Skanderbeg”.

 

Początkowo jednostkę wysłano na szkolenie do południowej Francji, doszło tam jednak do konfliktu z niemieckimi instruktorami i buntu w czasie którego buntownicy zabili pięciu instruktorów w tym dowódcę jednego z batalionów. Po zdławieniu buntu z jednostki usunięto 825 Bosniaków których częsć wysłano na roboty do Niemiec a pewną grupę do obozów koncentracyjnych.

 

W wyniku buntu jednostkę przerzucono do Świętoszowa na Śląsku gdzie gdzie uzupełniono szkolenie i kadrę dowódczą. W Świętoszowie jednostkę wizytował Heinrich Himmler w towarzystwie wielkiego muftiego Jerozolimy. Po osiągnieciu maksymalnego stanu 21 tys żołnierzy 16 lutego 1944 roku dywizja wyruszyła transportem kolejowym w okolice miejscowosci Brcko nad rzeką Sawa w północnej Bosni.

 

Od marca 1944 roku dywizja ze zmiennym szczęściem prowadzi walki z komunistyczną partyzantką Tity często współpracując z lokalnymi oddziałami ustaszy i czetników. W czasie walk jednostka dorobiła się opinii okrutnej i bezwzględnej, przeprowadzając pacyfikacje wsi podejrzewanych o sprzyjanie partyzantom. To na ich konto można zapisać masakrę 218 kobiet, mężczyzn i dzieci  ze wsi Jablanice. W czasie walk jednostka okazała się być bardzo lojalna i odporna na infiltrację tak ze strony ustaszy i czetników jak i komunistów Tity, którzy próbowali przeciągnąć na swą stronę żołnierzy dywizji, ich działania okazały się mało skuteczne i doprowadziły do dezercji zaledwie kilkudziesięciu żołnierzy.

[ibimage==46662==400naszerokosc==Oryginalny==self==null]

       Powyżej, modlitwa w 13 Dywizji Górskiej SS "Handschar"

Sytuacja zmieniła się w połowie sierpnia 1944 roku kiedy Tito ogłosił amnestię dla wszystkich kolaborantówdo października 1944 roku w toku ciężkich walk  z dywizji zdezerterowało ponad 2000 Bosniaków. Dezerterzy zasilili oddziały ustaszy, komunistów Tity oraz muzułmańską milicję zwaną „Zielone Kadry”.  Wobec fali dezercji dowódca jednostki SS Gruppenfuhrer Sauberzweig sugerował Himmlerowi rozbrojenie 13 Dywizji Górskiej SS „Handschar” oraz drugiej formowanej na Węgrzech z Bosniaków  23 Dywizji Górskiej SS „Kama”. Himmler nie przystał na tą propozycję i wydał rozkaz przeniesienia 2000 Bosniaków z 23 Dywizji Górskiej SS „Kama” do 13 Dywizji Górskiej SS „Handschar”.

 

Tak przeformowana dywizja została skierowana ponownie do walk z partyzantami. Lecz już 20 pazdziernika po zajęciu Belgradu przez Armię Czerwoną i partyzantów Tity doszło do kolejnych dezercji to ostatecznie przekonało Himmlera do rozbrojenia jednostki. Ponad 3300 Bosniaków których lojalność była wątpliwa zostało pozbawionych broni i odesłanych do batalionów robotniczych. Dywizja, która jeszcze w listopadzie 1944 roku składała się w 95% z Bośniaków w styczniu 1945 była już w 50% niemiecka.

 

Jednostka uczestniczyła w dalszych walkach na terenie Węgier biorąc udział w ostatniej  dużej ofensywie wojsk niemieckich nad Balatonem w marcu 1945 roku. W maju 1945 roku wielu z dezerterów powracających do Bosni wpada w ręce partyzantów którzy rozstrzeliwują około 1400 z nich.12 maja ostatni dowódca jednostki SS Brigadefuhrer Desiderius Hampel poddaje Brytyjczykom resztki dywizji w Austrii.

 

Dywizja wsławiła się bestialstwem i brutalnością  mordując w czasie swej krótkiej egzystencji tysiące Serbów i Żydów. Po wojnie aż do 1947 roku odbywały się w Jugosławii procesy oskarżonych o zbrodnie wojenne których wiele zakończyło się wykonanym wyrokiem śmierci lub wieloletnimi karami więzienia.

0
Brak ocen