40 tysięcy lat pod żaglami: przełomowe odkrycie o starożytnych żeglarzach z Azji Południowo-Wschodniej

Historia żeglarstwa, jaką znaliśmy do tej pory, wymaga gruntownej rewizji. Najnowsze odkrycia filipińskich naukowców z Uniwersytetu Ateneo de Manila rzucają nowe światło na umiejętności morskie starożytnych ludów zamieszkujących wyspy Azji Południowo-Wschodniej. Okazuje się, że już około 40 tysięcy lat temu – dziesiątki tysięcy lat przed Wikingami, Polinezyjczykami czy fenickimi żeglarzami – mieszkańcy tego regionu budowali zaawansowane łodzie i biegle nawigowali po otwartych wodach.

 

 

Badanie opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym Journal of Archaeological Science (JAS) podważa dotychczasowe przekonanie, że zaawansowane technologie morskie pojawiły się stosunkowo późno w ludzkiej historii. Co więcej, zmienia ono geograficzny punkt ciężkości w historii innowacji technologicznych.

 

Zespół naukowców prowadził badania archeologiczne na licznych stanowiskach rozsianych po archipelagach Filipin, Indonezji i Timoru Wschodniego. Wykopaliska dostarczyły imponującej kolekcji artefaktów, które po szczegółowej analizie ujawniły zaskakujące informacje o umiejętnościach dawnych mieszkańców.

 

Kluczowym elementem badań była mikroskopowa analiza narzędzi kamiennych pochodzących z epoki kamienia. Na ich powierzchniach naukowcy odkryli ślady po obróbce materiałów roślinnych, które wskazują na wytwarzanie lin i sieci – elementów niezbędnych zarówno do konstrukcji łodzi, jak i do połowu ryb.

 

"Te mikroskopijne ślady są jak odciski palców dawnych technologii," - można przypuszczać, że tak skomentowaliby badacze. "Pozwalają nam zobaczyć, jak starożytni mieszkańcy wysp przetwarzali włókniste rośliny, aby wytworzyć wytrzymałe liny potrzebne do wiązania elementów łodzi i tworzenia sieci rybackich."

Image

Równie istotne okazały się odkrycia szczątków zwierząt morskich. Wśród znalezisk archeologicznych zidentyfikowano kości głębinowych gatunków ryb, w tym tuńczyków, a także szczątki rekinów. To niezwykle ważne odkrycie, ponieważ gatunki te żyją na otwartych wodach, z dala od przybrzeżnych obszarów, co oznacza, że starożytni rybacy musieli wypływać daleko w morze.

 

"Pozostałości dużych drapieżnych ryb i sprzętu rybackiego wskazują, że starożytni żeglarze znali sezonowość i migrację ryb, a także potrafili wytwarzać mocne liny i linki" – zauważyli naukowcy w swoim opracowaniu. Ta wiedza nie tylko świadczy o umiejętności nawigacji, ale także o głębokim zrozumieniu ekosystemu morskiego, cykli migracyjnych ryb oraz technologii potrzebnych do ich połowu.

 

Tradycyjnie w nauce dominował eurocentryczny pogląd na rozwój technologii w paleolicie, skupiający się głównie na osiągnięciach ludów zamieszkujących Europę i północną Afrykę. Nowe odkrycia zmuszają jednak do przewartościowania tego spojrzenia.

 

Mieszkańcy wysp Azji Południowo-Wschodniej nie tylko potrafili budować solidne łodzie z dostępnych materiałów organicznych, ale także opanowali sztukę nawigacji morskiej na tyle, by regularnie pokonywać znaczne odległości przez otwarte wody. Jest to szczególnie imponujące, biorąc pod uwagę, że mówimy o czasach, gdy gdzie indziej ludzie dopiero zaczynali tworzyć sztukę naskalną.

 

Łodzie budowane przez tych starożytnych rzemieślników prawdopodobnie składały się z połączonych drewnianych elementów, spinanych mocnymi linami wykonanymi z włókien roślinnych. Taka konstrukcja zapewniała niezbędną elastyczność i wytrzymałość, pozwalając na pokonywanie wzburzonych wód oceanicznych.

 

Co więcej, aby skutecznie nawigować po otwartym morzu, żeglarze ci musieli posiadać zaawansowaną wiedzę astronomiczną, rozumieć prądy morskie i wzorce pogodowe. Jest to poziom wiedzy, który dotychczas przypisywano znacznie późniejszym cywilizacjom.

 

Odkrycie to rzuca również nowe światło na proces zasiedlania wysp Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii. Region ten, charakteryzujący się tysiącami wysp rozsianych po ogromnym obszarze morskim, zawsze stanowił wyzwanie dla antropologów próbujących wyjaśnić, w jaki sposób pierwsi ludzie tam dotarli.

 

Zaawansowane umiejętności żeglarskie byłyby kluczowym czynnikiem umożliwiającym kolonizację nawet najbardziej odległych archipelagów. Możliwe, że to właśnie ta wczesna technologia morska pozwoliła przodkom dzisiejszych Australijczyków i Papuasów dotrzeć do ich obecnych terytoriów, pokonując znaczne odległości morskie już kilkadziesiąt tysięcy lat temu.

 

Umiejętność budowy łodzi i nawigacji morskiej dała tym starożytnym społecznościom dostęp do nowych zasobów i terytoriów, co stanowiło ogromną przewagę ewolucyjną. To tłumaczyłoby, dlaczego region Azji Południowo-Wschodniej był jednym z najwcześniej i najgęściej zaludnionych obszarów świata poza Afryką.

 

Odkrycie filipińskich naukowców ma ogromne znaczenie dla naszego rozumienia ludzkiej historii i ewolucji technologii. Po pierwsze, pokazuje, że zaawansowane umiejętności techniczne nie były wyłącznym przywilejem społeczności europejskich czy bliskowschodnich. Po drugie, wydłuża historię żeglarstwa o dziesiątki tysięcy lat, co stanowi prawdziwą rewolucję w tej dziedzinie.

 

Co więcej, badanie to podkreśla wyjątkową rolę, jaką środowisko wyspiarskie mogło odegrać w stymulowaniu innowacji technologicznych. Mieszkańcy wysp, otoczeni wodą, mieli silną motywację do rozwijania technologii morskich, które zapewniały im przetrwanie i dostęp do nowych zasobów.

 

Wyniki te inspirują również do ponownego przemyślenia innych aspektów prehistorii ludzkości. Jeśli społeczności Azji Południowo-Wschodniej były tak zaawansowane w dziedzinie technologii morskich, jakie inne osiągnięcia mogły być ich udziałem? Czy podobne rewizje historycznych narracji są potrzebne w innych obszarach?

 

Odkrycie filipińskich naukowców otwiera nowy, fascynujący rozdział w historii ludzkiej innowacji i eksploracji. Pokazuje, że zdolność do przekraczania granic środowiskowych poprzez technologię jest głęboko zakorzeniona w naszej ewolucyjnej przeszłości.

 

Starożytni żeglarze z wysp Azji Południowo-Wschodniej, którzy czterdzieści tysięcy lat temu wypływali na głębokie wody, by łowić tuńczyki i rekiny, nie wiedzieli, że torują drogę dla przyszłych pokoleń odkrywców. Ich umiejętności, przekazywane z pokolenia na pokolenie, stworzyły fundament pod tradycje żeglarskie, które przetrwały do czasów współczesnych.

 

To odkrycie przypomina nam również, że historia ludzkich osiągnięć jest o wiele bardziej złożona i geograficznie zróżnicowana, niż wcześniej sądziliśmy. Być może nadszedł czas, by ponownie przyjrzeć się artefaktom z innych regionów świata, szukając podobnych dowodów na zaawansowane technologie, które umknęły naszej uwadze.

 

Starożytni żeglarze z Filipin, Indonezji i Timoru pokazują nam, że ludzka innowacyjność i odwaga nie znają granic – ani geograficznych, ani czasowych. Ich osiągnięcia, przez tysiąclecia ukryte pod warstwami ziemi i wody, wreszcie doczekały się uznania, które na nie zasługują.