Genetyczne tajemnice pochodzenia Fenicjan zostały ujawnione

Przełomowe badania DNA starożytnych Fenicjan i Kartagińczyków zmuszają naukowców do zrewidowania dotychczasowych teorii na temat jednej z najbardziej wpływowych cywilizacji starożytnego świata. Międzynarodowy zespół badaczy odkrył, że słynna ekspansja fenicka, która rozprzestrzeniła się po całym basenie Morza Śródziemnego, nie była wynikiem masowej migracji ludności, jak dotychczas sądzono, lecz skutkiem intensywnej wymiany kulturowej i asymilacji lokalnych społeczności.

Badania genetyczne przeprowadzone na materiałach pozyskanych z 14 stanowisk archeologicznych wykazały znaczne zróżnicowanie genetyczne osad fenickich. Wbrew dotychczasowym przypuszczeniom, większość mieszkańców kolonii nie miała silnych związków genetycznych z ludnością Lewantu, skąd wywodzili się Fenicjanie. Dominowało natomiast pokrewieństwo genetyczne ze współczesnymi mieszkańcami Sycylii i Wysp Egejskich, a także znaczący był udział osób pochodzących z Afryki Północnej.

Kultura fenicka narodziła się w miastach-państwach epoki brązu na terenie Lewantu i szybko zyskała na znaczeniu. Fenicjanie znani są z wielu przełomowych innowacji, wśród których największe znaczenie miało stworzenie pierwszego alfabetu – systemu, który stał się podstawą dla wielu współczesnych systemów pisma na całym świecie. To właśnie ta innowacja, w połączeniu z rozwiniętym handlem morskim, pozwoliła na skuteczne rozprzestrzenianie się fenickiego wpływu kulturowego.

Na początku pierwszego tysiąclecia przed naszą erą miasta fenickie rozpoczęły tworzenie rozległej sieci faktorii handlowych, które sięgały aż do Półwyspu Iberyjskiego. Dzięki temu kultura, religia i język fenicki rozprzestrzeniły się po centralnych i zachodnich obszarach Morza Śródziemnego. W VI wieku p.n.e. szczególne znaczenie zyskała Kartagina – fenicka kolonia położona na terenie dzisiejszej Tunezji, która z czasem zdominowała cały region.

Odkrycia genetyków obalają pogląd, jakoby kolonizacja fenicka była masowym przemieszczeniem się ludności z Lewantu na zachód. Badania wykazały, że wkład genetyczny rdzennych Fenicjan był minimalny w koloniach. Zamiast tego, fenicki model ekspansji opierał się na handlu, zawieraniu małżeństw mieszanych oraz intensywnej wymianie kulturowej. Kartagina, będąca najważniejszym ośrodkiem fenickim na zachodzie, stała się prawdziwym tyglem różnych ludów basenu Morza Śródziemnego, przyjmując i asymilując elementy wielu kultur.

Rezultaty tych przełomowych badań, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym Nature, zmuszają historyków do przemyślenia na nowo modelu kolonizacji fenickiej. Okazuje się, że siła tej cywilizacji leżała nie w militarnej czy demograficznej dominacji, ale w zdolności do przekazywania swojej kultury, technologii i wiedzy innym ludom, które chętnie je przyjmowały i adaptowały do własnych potrzeb.

Fenicjanie stworzyli więc jeden z pierwszych przykładów skutecznej "miękkiej siły" w historii – wpływu, który nie opierał się na podbojach i przesiedleniach, lecz na atrakcyjności kulturowej i innowacjach. Ten model ekspansji, jak pokazują badania genetyczne, okazał się niezwykle skuteczny, pozwalając stosunkowo niewielkiej grupie ludzi z Lewantu na rozprzestrzenienie swojego dziedzictwa kulturowego na obszarze całego basenu Morza Śródziemnego.