Wojna angielsko-zanzibarska toczona była pomiędzy Wielką Brytanią a Sułtanatem Zanzibaru 27 sierpnia 1896 roku przez 38 minut. Wojna ta jest uznawana za najkrótszą wojnę w historii.

 

Historia zaczyna się wraz z podpisaniem 1 lipca 1890 roku umowy zwanej Helgoland-Zanzibar, pomiędzy Wielką Brytania a Niemcami. Zgodnie z umową Wielka Brytania przekazała Niemcom wyspę Helgoland (wyspę Helgoland Wielka Brytania odebrała Danii w 1807 w czasie wojen napoleońskich). Korzyścią z umowy dla Wielkiej Brytanii było określenie wzajemnych stref wpływów w Afryce.

Wyspa Zanzibar przeszła w brytyjską strefę wpływów a Niemcy sprawowały odtąd kontrolę nad kontynentalną Tanzanią. Wielka Brytania ogłosiła Zanzibar swym protektoratem i zainstalowała tam marionetkowego sułtana Hamad bin Thuwaini Al-Busaid, który od 1893 roku sprawował nadzór nad wyspą w imieniu Wielkiej Brytanii.

 

Bezpośrednią przyczyną wojny była śmierć pro brytyjskiego sułtana 25 sierpnia 1896 roku i przewrót pałacowy, w wyniku którego władzę nad wyspą przechwycił kuzyn sułtana Khalid bin Barghash Al-Busaid. Okoliczności śmierci starego sułtana pozostają niewyjaśnione do dziś, jednak powszechną opinią jest, że został on otruty na rozkaz swego kuzyna.

 

Według umowy kandydat na sułtana musiał uzyskać zgodę brytyjskiego konsula na objęcie funkcji. Khalid bin Barghash Al-Busaid takiej zgody nie uzyskał. Wielka Brytania uznała ten akt jako cassus belli i wysłała do samozwańczego sułtana ultimatum. W ultimatum postawiono żądanie wycofania wojsk i opuszczenie pałacu sułtańskiego. Khalid bin Barghash Al-Busaid zignorował ostrzeżenie i zebrał swe siły w pobliżu pałacu w, którym się zabarykadował.

 

Siły sułtana (około 3000 ludzi) składały się ze straży pałacowej oraz uzbrojonych mieszczan, niewolników i sług sułtana. Wyposażeni byli w kilka dział a w porcie zakotwiczony stał uzbrojony jacht  HHS Glasgow.

            Powyżej HHS Glasgow uzbrojony jacht sułtana Zanzibaru

Ostateczne ultimatum brytyjskie zostało wystosowane 26 sierpnia 1896. W ultimatum powtórzono żądanie opuszczenia pałacu do godziny 9 rano dnia następnego. Khalid ponownie odrzucił brytyjskie żądania. Następnego dnia trzy brytyjskie krążowniki i dwie kanonierki przybyłe do Zanzibaru otworzyły ogień o  godzinie 9:02.  Brytyjczycy wysadzili także na ląd 150 osobowy odział złożony z żołnierzy piechoty morskiej i marynarzy, wsparty przez 900 askarysów.

W wyniki ostrzału pałacu sułtańskiego, budynek zajął się ogniem a po nierównej walce zatopiony został HHS Glasgow i dwie mniejsze jednostki stojące w porcie. Szybko uciszona została artyleria sułtana, która próbowała odpowiadać ogniem. Kiedy w wyniku pożaru drewniana konstrukcja pałacu zaczęła się walić a flaga sułtana została opuszczona,  Brytyjczycy wstrzymali ogień o godzinie 9:40. Po 38 minutach najkrótsza wojna w historii dobiegła końca.

 

Wojna może była krótka ale za to bardzo krwawa. W wyniku ostrzału zginęło lub zostało rannych 500 osób po stronie sułtana, po stronie brytyjskiej ranny został 1 podoficer. Khalid bin Barghash Al-Busaid uzyskał azyl w niemieckiej ambasadzie a następnie uciekł do kontrolowanego przez Niemców Dar es Salaam. Niemcy odmówili ekstradycji byłego już sułtana twierdząc, że nie podlega on ekstradycji gdyż nie popełnił pospolitego przestępstwa.

 

Były sułtan przebywał w Dar es Salaam do 1916 roku kiedy to po zajęciu tej niemieckiej kolonii przez wojska brytyjskie,  został internowany  najpierw na Seszelach a następnie na Świętej Helenie, zmarł w 1927 roku w Mombasie.

     Powyżej żołnierze piechoty morskiej przy zdobytym dziale sułtańskim

Nowym sułtanem został mianowany przez Wielką Brytanię Hammud ibn Muhammad al-Busaidi.  Na Zanzibar została nałożona karna kontrybucja,  mająca pokryć koszty węgla spalonego przez brytyjskie okręty w czasie operacji, wystrzelonej amunicji oraz żołd dla żołnierzy i marynarzy.

 

Wojna ta pokazuje świetnie jak poczynały sobie europejskie mocarstwa kolonialne w podbitych przez siebie terytoriach zamorskich. Każdy najmniejszy sprzeciw tłumiony był przy pomocy kanonierek. Działo się to tak często, że do słownika wszedł termin "polityka kanonierek" przy pomocy których "rozwiązywano" problemy w koloniach.